मंसिर ०६, २०८१, बिहीबार

ज्ञानमित्र,   कात्तिक १७, २०७७
गताङ्कबाट निरन्तर तपाईंको ग्रहका लागि हामी ऐलियन हौं र हामी तीनैजनाका लागि समस्त पृथ्वीवासी ऐलियन हुन '। 'गजब सम्प्रेषण शक्ति छ तपाईंसँग ! कति सजिलो पाराले विषयलाई छर्लङ्ग बनाई दिनु हुन्छ' , सम्पादक जिवेन्द्रले अचम्भित स्वरमा भन्नु भयो। 'हाम्रो ग्रहका...


ज्ञानमित्र,   असोज २६, २०७७
चर्चा पदार्थको तीन स्वरुपबारे भइरहेको थियो। यी तीनवटै स्वरुपको निर्धारण एटमको आपसी संयोजनबाट हुन्छ। एटम जति जति खादिएर रहेका हुन्छन् । यस खदिलोपनले नै पदार्थको अवस्था निर्धारण हुन्छ। बुझ्नु र बुझाएर लेख्नुमा फरक हुन्छ, अहिले यो कुरा थाहा हुँदैछ। कसरी...

लोकसंवाद संवाददाता,   असोज २०, २०७७
काठमाडौँ । यसवर्षको भौतिक विज्ञान तर्फको नोबेल पुरस्कार घोषणा गरिएको छ।पुरस्कार तीन जना वैज्ञानिकलाई संयुक्त रूपमा प्रदान गरिएको छ । रोजर पेनरोज , रेंहार्ड गेन्जेल र एंड्रिया गीजलाई पुरस्कार दिने घोषणा ६अक्टूबर२०२० मा गरिएको हो । झट्ट सूचना हेर्दा यो...

ज्ञानमित्र,   असोज १९, २०७७
चर्चा पानीको पनि गर्नु आवश्यक छ। विज्ञानले पानीलाई तत्व (element ) मान्दैन । विज्ञानको मान्यतामा पानी तत्व नभएर यौगिक (compound) हो। कुनै पनि तत्वको विज्ञानसम्मत व्याख्या हो, त्यस तत्वका एटमको भौतिक-रासायनिक संरचना एक समान हुन्छ, विभाजित हुन्न । २ अथवा...

ज्ञानमित्र,   असोज १२, २०७७
सामान्य जगत व्यवहारमा हामीलाई पदार्थका तीन अवस्था बारेको ज्ञान छ। ती हुन ठोस, द्रव्य (तरल ) र ग्यास। जुनसुकै पदार्थको निर्माण एटम (परमाणु ) बाट मिलेर भएको हुन्छ। एटमलाईहजारौंवर्षसम्म 'द स्मॉलेस्ट बिल्डिंग ब्लक अफ म्याटर' (पदार्थ निर्माणमा प्रयोग भएको सबैभन्दा...

ज्ञानमित्र,   असोज ०५, २०७७
गतिमा समय खुम्चिने , तौल बढने विज्ञानले प्रमाणित गरिसकेका तथ्य हुन। प्रकाशको गतिमा समय अनन्त अथवा शून्य हुनपुग्छ। शून्य र अनन्त दुबै अनन्तलाई नै प्रतिनिधित्व गर्छन। दुबै सापेक्ष शब्द हुन। एउटा 'फ्रेम अफ रेफरेंस'मा शून्य तर अर्को 'फ्रेम अफ रेफरेंस'...

छत्र कार्की,   भदौ ३१, २०७७
दुई साताअघि संयुक्त राष्ट्र सङ्घ मातहतको निकाय वर्ल्डइन्टिलेक्च्युअल प्रोपर्टी अर्गनाइजेसनले विश्व नवप्रवर्तन सूचकाङ्क (ग्लोबल इनोभेसन इन्डेक्स) सम्बन्धी रिपोर्ट सार्वजनिक गर्यो । कोरोना कहरले आर्थिक, सामाजिक, राजनीतिक र मनोवैज्ञानिक प्रभाव व्यहोरिरहेको अवस्थामा नेपालका लागि उक्त रिपोर्टले केही सुखद खबर ल्याएको थियो...

ज्ञानमित्र,   भदौ २९, २०७७
तपाईको मस्तिष्कले बोकेको समय विषयक भारी र प्रकृतिमा गतिका कारण प्रतिभाषित हुने समयमा तात्विक भेद छ, फरक छ । तपाईको शिक्षण 'टाइम इज मनी' ले तपाई एक्लैको जीवनलाईमात्रै होइन, पृथ्वीकै सम्पूर्ण जीवनलाईनरक कोटिमा पुर्याई सक्यो । अब यहाँ कसैसँग समय...

ज्ञानमित्र,   भदौ २२, २०७७
समय हो के ? यसको मूल स्वरुप के हो ?? यसबारे आजसम्मको मानवीय प्रज्ञालाईकेही पनि थाहा हुन सकेको छैन । वैज्ञानिक आंकलनमा समयको एउटा गुण अथवा चरित्रबारे अध्ययन /अनुसन्धान गरिन्छ। जस्तो कि माथिवर्णन गरे अनुसार समय गतिसँग सम्बन्धित छ। तर,...

ज्ञानमित्र,   भदौ १५, २०७७
१९०५ तिर आइन्स्टीनको 'रिलेटीभिटी थ्योरी' आए पनि 'टाइम डाइलेसन' बारे सैद्धान्तिक रूपमा स्थापित भए पनि यसलाईप्रत्यक्ष प्रमाणित हुन ६५-६६ वर्षसम्म कुर्नु पर्यो। किनकी पृथ्वीमा यसको प्रत्यक्ष अनुभव गर्ने साधन, श्रोत र उपाय थिएनन। 'एटमिक' घडीको आविष्कार भएपछि सन् १९७१ मा...

ज्ञानमित्र,   भदौ ०८, २०७७
बीसौ शताब्दीको प्रारम्भिक वर्षमै आइन्स्टीनको सापेक्षतावादको सिद्धांतले (थ्योरी अफ रिलेटीभिटी)हिन्दू धर्मको समय सम्बन्धी अवधारणालाइ पुष्टि गरेको थियो। 'रिलेटीभिटी थ्योरी'भन्दा पहिला विज्ञानजगतमा न्युटनीय अवधारणाअनुसार ब्रह्माण्डभरी सर्वत्र समय एकनास गतिले प्रवाहित हुने गरेको विश्वास गरिन्थ्यो। अर्थात ब्रह्माण्डभरी जुनसुकै ठाँउमा समय एउटै गतिले...

ज्ञानमित्र,   भदौ ०१, २०७७
के यस ब्रह्माण्डमा पृथ्वीबाहेक अन्यत्र कतै जीवन छ ? त्यहाँ पनि हामी जस्ता वा हामीभन्दा अझ धेरै उन्नत किसिमका प्राणी छन् ?? अथवा होइन, ब्रह्माण्डमा हामी बस्ने पृथ्वीमा मात्रै जीवन छ, बाँकीका खरबौंखरब पिण्डहरुमा कही कतै पनि जीवन छैन ।...

ज्ञानमित्र,   साउन २६, २०७७
आफन्त, मित्रवर्ग एवं परिचितहरुले प्रायः मसँग एउटा प्रश्न गर्छन्, जीवन कसरी धानेका छौ ?सन्यासी जीवन कतिको सजिलो वा गाह्रो छ ? प्रश्नकर्ताहरुको आशय अर्थसँग सम्बन्धित हुन्छ । प्रायः सबै मित्रवर्गलाई विदितै छ, अर्थ उपार्जन हेतु म कुनै प्रकारको चेष्टा गर्दिनँ...

लोकसंवाद संवाददाता,   साउन २६, २०७७
ललितपुर । नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञा प्रतिष्ठान (नाष्ट)ले मूलुकमा पहिलो पटक बनाएको ग्राउण्ड स्टेशन अर्थात सूचना प्रवाह गर्ने माध्यमबाट अझैसम्म नेपालको पहिलो भूउपग्रह नेपाली स्याट१ बाट सूचना र जानकारी लिन सकेको छैन । नाष्टमा जडान गरिएको रेडियो उपकरणमा समस्या...

ज्ञानमित्र,   साउन १९, २०७७
हाम्रो देश नेपाल सानो छ । जस्तो कि हामीलाइ थाहा छ , संसारमा सबै कुरा सापेक्ष हुन्छन् । देश सानो हुनु र ठूलो हुनु पनि सापेक्ष कुरा हो । नेपाल सानो छ भन्नुको अर्थ यो विश्वका केहि ठूला देशको सापेक्ष...

लोकसंवाद संवाददाता,   साउन १४, २०७७
ललितपुर । नेपाल विज्ञान तथा प्रविधि प्रज्ञाप्रतिष्ठान (नाष्ट)ले मुलुकमा पहिलोपटक मोबाइल स्वाब कलेक्शन भेहिकल अर्थात् स्वाब सङ्कलन गर्ने प्रविधि प्रयोगमा ल्याएको छ । विश्वव्यापी रुपमा फैलिरहेको कोभिड१९ महामारीको सङ्क्रमणले बिरामी व्यक्तिबाट चिकित्सकलाई सजिलै जोगाउन नाष्टले उक्त प्रविधि निर्माण गरेको हो...

ज्ञानमित्र,   साउन १२, २०७७
घटना र विचारमा डिल्लीजीको आलेख पढेर एक किसिमको उदेक लाग्यो, जीवन विषयक चिन्तनमा चुरोट सल्काएँ। सोचे आखिर हामी जसलाई जीवन भन्छौ ? त्योहो के ??यसको सम्यक परिभाषा के हुनसक्छ अथवा के हुनु पर्ने हो??? पृथ्वी मा घटेको पहिलो महाविनाश (mass...

ज्ञानमित्र,   साउन ०५, २०७७
आज २० जुलाई २०२० हो । आजभन्दा ५१ वर्ष पहिला आजकै दिन मानवताको इतिहासमा अभूतपूर्व घटना घटेको थियो । आजको दिनसम्म यही घटना नै मानवताको सम्पूर्ण इतिहासका लागि 'न भूतो न भविष्यति' बनी रहीरहेको छ । २० जुलाई १९६९ का...