जीवनदर्शन

चाणक्यनीतिदर्पण: मूर्ख मनुष्य प्रत्यक्षरुपमा दुईवटा खुट्टा भएको पशु !

लोकसंवाद संवाददाता, भदौ ०९, २०८१

कस्य दोषः कुले नास्ति व्याधिना को न पीडितः । व्यसनं केन न प्राप्तं कस्य सौख्यं निरन्तरम् ।।१।। शब्दार्थ कस्यकसको, कुले कुलमा, दोषःदोष, नास्ति छैन, कःको, व्याधिनारोगले, न पीडितःपीडित छैन र, केनकसले, व्यसनम्दुःख, न प्राप्तम् पाएको छैन र, कस्य-कसको, सौख्यम् -सुख,...

प्रणिधाय अर्थ: दण्डवत् अर्थात् शरीरलाई दृढ राखेर तल धारण गर्नु

बाबुहरि ज्ञवाली, साउन २१, २०७९

'हिरण्यगर्भ' को नामाकरण: सृष्टि भन्दा पहिले र संहार भन्दा पछि गर्भमा धारण गर्ने विश्राम अवस्था

बाबुहरि ज्ञवाली, साउन १४, २०७९

केशवावस्थाको अनुभव र वर्तमान अवस्थाको ज्ञान : सरसत्ताको भोग

बाबुहरि ज्ञवाली, साउन ०७, २०७९

द्रोणञ्च भीष्मञ्च जयद्रथ्यञ्च कर्णं तथान्यानपि योधवीरान् । मया हतांस्त्वं जहि मा व्यथिष्ठा युद्धस्व जेतासि रणे सपत्नान् ।। ३४ ।। अन्वय र अर्थ त्वं = तिमीले, मया = मद्वारा, हतां = मारिएका, द्रोणं च = द्रोणाचार्यलाई, भीष्मं च = भीष्मलाई, जयद्रथं...

आसन सिद्ध साधकबाट स्थिर आसनमा बसेर 'सहज कर्म' गर्दा मात्र उत्पन्न हुने योगका फलको प्राप्ति

बाबुहरि ज्ञवाली, असार ३२, २०७९

तस्मात् त्वमुत्तिष्ठ यशो लभस्व जित्वा शत्रून् भुंक्ष्व राज्यं समृद्धम् । मयैवेते निहताः पूर्वमेव निमित्तमात्रं भव सव्यसाचिन् ।। ३३ ।। अन्वय र अर्थ तस्मात् = त्यसकारण, त्वं = तिमी, उत्तिष्ठ = युद्धका लागि उठ, यशः = अजेय भनिएका भीष्म द्रोणहरूलाई अर्जुनले...

परिसमाप्तिको अवस्थामा म को हुँ ? के आँखा बन्द गरेर पनि देख्न सकिन्छ ?

बाबुहरि ज्ञवाली, असार २५, २०७९

लेलिह्यसे ग्रसमानः समन्ता ल्लोकान् समग्रान् वदनैज्र्वलद्भिः । तेजोभिरापूर्य जगत् समग्रं भास स्तवोग्राः प्रतपन्ति विष्णो ।। ३० ।। अन्वय र अर्थ ज्वलद्भििः = देदीप्यमान, बदनैः = मुखहरूद्वारा, समग्रान् = सम्पूर्ण, लोकान् = लोकहरूलाई, ग्रसमानः = निल्दै, समन्तात् = सबैतिरबाट, लेलिह्यसे =...

विषय भोगको शूल हृदयमा नगाडि कहिल्यै र कसैको मुक्ति असम्भव

बाबुहरि ज्ञवाली, असार १८, २०७९

नभस्पृशं दीप्तमनेकवर्णं व्याप्ताननं दीप्त विशालनेत्रम् । दृष्ट्रा हि त्वां प्रव्यथितान्तरात्मा धृतिं न विन्दामि शमञ्च विष्णो ।। २४ ।। अन्वय र अर्थ विष्णो = हे विष्णु ! नभस्पृशं = अन्तरीक्षव्यापी, दीप्तं = प्रज्वलित, अनेकवर्णै = अनेक भयङ्कर आकृतिहरूले युक्त, व्याप्ताननं =...

महत्-लाई अतिक्रम गरेको अप्रमेय रूप ! रूप नहुने अवस्था अनादि अनन्तसम्म

बाबुहरि ज्ञवाली, असार ११, २०७९

अनादिमध्यान्त मनन्तवीर्य मनन्तबाहुं शशिसूर्यनेत्रम् । पश्यामि त्वां दीप्तहुताशवक्त्रं स्वतेजसा विश्वमिदं तपन्तम् ।। १९ ।। अन्वय र अर्थ त्वां = तपाईँलाई, अनादिमध्यान्तं = उत्पत्ति स्थितिलय रहित, अनन्तवीर्यं = अनन्त सामथ्र्येले युक्त, अनन्तबाहुं = अनन्त भुजाले युक्त, शशिसूर्यनेत्रं = शशिसूर्यनेत्र, दीप्तहुताशवक्त्रं =...

ज्योतिको सीमाविहीन तेज: सूर्य समूहको प्रभाका अगाडि टिक्न नसक्ने अवस्था

बाबुहरि ज्ञवाली, असार ०४, २०७९

दिवि सूर्यसहस्रस्य भवेद्युगपदुत्थिता । यदि भाः सदृशी सा स्याद्भास स्तस्य महात्मनः ।। १२ ।। अन्वय र अर्थ यदि = यदि, दिवि = आकाशमा, सूर्य सहस्रस्य = हजार सूर्यको, भाः = प्रभा, युगपत् = एकैसाथ एकै पटक, उत्थिता = उदय, भवेत्...

ज्ञानचक्षुको उन्मीलन क्रिया: दीक्षाको अर्थ फल प्रत्यक्षीकरणको प्रारम्भ

लोकसंवाद संवाददाता, जेठ २८, २०७९

पश्यादित्यान् बसून् रुद्रानश्विनौ मरुत स्तथा । बहून्यदृष्टपूर्वाणि पश्याश्चर्याणि भारत ।। ६ ।। व्याङ्ग्यम् अन्वय र अर्थ भारत = हे भारत ! आदित्यान् = द्वादश आदित्यहरू, बसून = अष्ट वसुहरू, रुद्रान् = एकादश रुद्रहरू, अश्विनौ = दुई अश्विनी कुमारहरू, मरुतः =...

पार्थ अर्थात् अविच्छिन्न रूपले आत्म ज्ञानमा नरहने अवस्था

बाबुहरि ज्ञवाली, जेठ २१, २०७९

एकादशोऽध्यायः अर्जुन उवाच मदनु ग्रहाय परमं गुह्यमध्यात्मसंज्ञितम् । यत्वयोक्त वचस्तेन मोहोऽयं विगतो मम् ।। १ ।। अन्वय र अर्थ अर्जुनः उवाच = अर्जुनले भने । मदनुग्रहाय = मलाई अनुग्रह गर्नका लागि, परमं = अत्यन्त, गुह्यं = गोप्य, अध्यात्मसंज्ञितं = आत्मा...

ज्ञान दृष्टिको विकास क्रम : पृथक् दृष्टि र बहु ज्ञान नरहने अवस्था

बाबुहरि ज्ञवाली, जेठ १४, २०७९

दण्डो दमयतामस्मि नीतिरस्मि जिगीषताम् । मौनं चैवास्मि गुह्यानां ज्ञानं ज्ञानवतामहम् ।। ३८ ।। अन्वय र अर्थ अहं = म, दमयतां = दमन गर्नेहरूको, दण्डः = उन्मार्गमा लागेकालाई दमन गर्ने शक्ति, अस्मि = हुँ, जिगीषतां = विजय चाहनेहरूको, नीतिः = न्याय...

जीवनका लागि योग: के हुन् ज्ञान, भक्ति, कर्म र क्रिया योग ?

न्युज कारखाना, कात्तिक २१, २०७८

यतिखेरतपाईं आफ्नो शरीर, आफ्नो मन र आफ्ना भावनाहरूलाई मात्रअनुभव गर्न सकिरहनुभएको छ । तपाईंलाई केही हदसम्म यिनकाबारेमा थाहा छ ।अनि, तपाईं यो अनुमान लगाउन सक्नुहुन्छ कि यी कुराहरू जुन तरिकाले काम गरिरहेका छन्, त्यसो हुनकालागि पक्कै पनि ऊर्जाले काम गरिरहेको...

ज्ञान दृष्टिको विकास नहुँदासम्म बहुज्ञान रहने अवस्था

बाबुहरि ज्ञवाली, साउन १७, २०७८

कवित्वको प्रारम्भ: मृत सञ्जीवनीको शक्तिले 'उशना' मृतकलाई पनि प्राण दान !

बाबुहरि ज्ञवाली, साउन ०२, २०७८

द्यूतं छलयतामस्मि तेजस्तेजस्विनामहम् । जयोऽस्मि व्यवसायोऽस्मि सत्वं सत्ववतामहम् । ३६ ।। अन्वय र अर्थ अहं = म, छलयतां = छल गर्नेहरुमध्ये, द्यूतं = पासा, कौडा, तास आदि द्यूत क्रीडा हुँ, तेजस्विनां = तेजस्वीहरूको, तेजः = प्रभाव, अस्मि = हुँ, अहं...

मोक्ष प्रतिपादक साम वेद भित्रको 'बृह साम' :आत्म साक्षात्कार स्थिर र चिरस्थायी हुने अवस्था

बाबुहरि ज्ञवाली, असार २६, २०७८

मृत्युः सर्वहरश्चाहमुद्भवश्च भविष्यताम् । कीर्तिः श्रीर्वाक् च नारीणां स्मृतिर्मेधा धृतिःक्षमा ।। ३४ ।। अन्वय र अर्थ सर्वहरः = सर्वसंहारक, मृत्युः = मृत्यु, च = पनि, अहं = म हुँ, भविष्यतां = भाविकल्पनाका प्राणीहरूको, उद्भवः च = उत्पत्तिको कारण पनि, (अहं...

वादको प्रवर्द्धन : सत्यको निर्धारण गरी जिज्ञासा शून्यताको चरण

बाबुहरि ज्ञवाली, असार १९, २०७८

सर्गाणामादिरन्तश्च मध्यञ्चैवाहमर्जुन । अध्यात्मविद्या विद्यानां वादः प्रवदतामहम् ।। ३२ ।। अन्वय र अर्थ अर्जुन = हे अर्जुन ! सर्गाणां = सृष्टिहरूको, आदि = आदि, (उत्पत्ति), अन्तः = अन्त (प्रलय), मध्यं (स्थिति) च = मध्य पनि, अहं एव = म नै...

मानिसको जीवन दर्शन: भौतिकवाद, अध्यात्मवाद कि ब्यक्तिवाद

पर्वत भट्टराई, असार ११, २०७८

मानिस जानेर वा नजानेर एउटा न एउटा विचार, सिद्धान्त र दर्शनबाट चलिरहेको हुन्छ। अनपढदेखि शिक्षितसम्म र सामान्यदेखि विशिष्टसम्मको मानिस कुनै न कुनै दर्शनको राप र तापमा गुज्री रहेको हुन्छ। यो कुरा उसले चाहे बुझेको होस् वा नबुझेको होस्, सत्य यही...

शरीरको शास्ता वा शासक : आत्मा र परमात्माको रमणकार्यको मिलन रूप

बाबुहरि ज्ञवाली, फागुन २९, २०७७

पवनः पवतामस्मि रामः शस्त्रभृतामहम् । झषाणां मकरश्चास्मि स्रत्रोतसामपि जाह्नवी ।। ३१ ।। अन्वय र अर्थ अहं = म, पवतां = पवित्र गर्नेहरू मध्ये, पवनः = पवन हुँ, शस्त्रभृतां = शस्त्रधारीहरू मध्ये, रामः = दशरथपुत्र राम, अस्मि = हुँ, झषाणां =...

स्थूल शरीरको आश्रय: पञ्च कर्मेन्द्रिय,पञ्च ज्ञानेन्द्रिय र पञ्च प्राण लिएर मन बहिर्मुखी वृत्ति विषय भोगको अविनता !

लोकसंवाद संवाददाता, फागुन २२, २०७७

अनन्तश्चास्मि नागानां वरुणो यादसामहम् । पितृणामर्यमा चास्मि यमः संयमतामहम् ।। २९ ।। अन्वय र अर्थ अहं = म, नागानां = नागहरूमध्ये अनन्तः = शेषनाग हुँ, यादसां च = जलदेवताहरूमध्ये पनि, वरुणः = वरुण, अस्मि = हुँ । पितृणां = पितृहरूमध्ये,...

सिफारिस

Loading Loksambad...

भर्खरै